Marjinal Fayda veya Azalan Verimler Yasası sihirli yardımcınız olacak

AZALAN VERİMLER/FAYDALAR YASASI

(MARJİNAL FAYDA YAKLAŞIMI)

 

FAYDA:Malların ve hizmetlerin insan ihtiyaçlarını karşılama özelliğine denir.Bir tüketici bir malı kullandığında ondan fayda elde eder. Bir malı satın alan tüketici aslında o malın faydasını satın alır. Bu fayda kıtlıkla birlikte o malın değerini belirler. (1)

 

 

AZALAN VERİMLER YASASI VE MARJİNAL FAYDA TEORİSİ

Toplam fayda, bir mal ya da mal demetinin tüketilmesi neticesinde elde edilen tatmindir. (1)

Marjinal fayda ise, bu mal tüketiminin bir birim daha artırılması sonucu kişinin sağladığı ek tatmin düzeyidir. Bu nedenle "marjinal" kavramı bir bakış açısı ya da bir yaklaşım olayıdır. (1)

 

Örnek 1:

Bu teoriyi açıklarken en çok çölde susuz kalmış bir insan hikayesi örnek verilir.  Aşırı susuz kalmış bir insana vereceğimiz ilk 1 bardak su o kişi için inanılmaz kıymetli olacaktır. Vereceğimiz  2nci bardak su yine çok kıymetli olacaktır ama 1nci bardak kadar olmayacaktır.  Ancak birkaç bardak daha içtikten sonra her yeni bardak su bir öncekine göre daha az hoşuna gidecek ve bir noktadan sonra tamamen susuzluğunu giderdiğinde sudan elde edebileceğin faydanın zirvesine gelmiş olacaktır. Bu noktadan sonra hala su içmeye devam ederse sudan zevk almak yerine rahatsız olmaya başlayacaktır yani her ilave bardak suyun faydası negatif olacaktır.

Tüketici bir maldan tüketimini devamlı artırırsa sağlayacağı toplam fayda, tüketilen mal miktarı ile birlikte artmaya başlar. Tüketicinin tatminini maksimumlaştırdığı noktada toplam fayda eğrisi de maksimum olur ve azalmaya başlar. Marjinal fayda ise başlangıçtan itibaren giderek azalır ve doyma noktasında sıfır olur. Daha sonra negatif değer kazanır. (1)

Örnek 2:

Marjinal Faydayı temel alarak fayda maksimizasyonu

X ve Y olmak üzere iki mal tüketildiğini kabul edelim. Her iki malın birim fiyatı 1 TL olup tüketicinin gelirini 8 TL olarak kabul edelim.  X ve Y malları için tüketilen her bir ilave birim için elde edilen marjinal fayda verileri aşağıdaki tablodaki gibi olsun.  (1)

 

Marjinal Fayda sürekli olarak azaldığı için, tüketici toplam faydasını maksimize edebilmek için mutlaka harcamış olduğu her liradan ( 1TL) elde edeceği faydayı maksimuma çıkarması gerekmektedir. Tüketici gelirinin ilk 1TL’sını Y malından bir birim almak için harcamalıdır. Bu durumda 18 birim fayda sağlayacaktır. Daha sonra tüketici ikinci birim TL’sını yine Y malından satın almak için harcamalıdır. Üçüncü TL’sını X, dördüncüyü Y, beşinciyi X, altıncı ve yedinciyi Y ve son 1TL’sını da X malından satın almak için harcamalıdır. Bu şekilde optimum tercihleri yapmış ve toplam faydasını maksimumlamış olacaktır. Bu tercihlere istinaden toplam fayda 18+15+14+13+12+11+10+9=102 birim olmaktadır.

 

Örnek 3:

Teoriyi temel alarak HİZMET DÜZEYİ veya siparişleri STOKTAN KARŞILAMA ORANINA ilişkin  bir örnek  üretelim.

Bu tabloda anlatılmak istenen ilave harcanan her 5 milyon doların karşılığında stoktan karşılama oranını artırmak için olasılığı daha düşük olan ve genelde daha pahalı malzemeleri de stoğa almaya başladığımızda,  stoktan karşılama oranına katkımız her seferinde azalacak ve bir noktadan sonra ne kadar para harcarsanız harcayın oranı çok az artırmasına rağmen alacağınız malzeme artacak ve ihtiyaç fazlasına aday malzeme kümesi oluşacak ayrıca harcadığınız ilave paraların da bir faydası olmayacaktır. 

 

Buradan çıkarılması gereken sonuçlar;

 

Harcadığımız parayı ne kadar artırısak artıralım stoktan kaşılama oranı bir noktadan sonra artık artamayacaktır.

 

Tedarik ettiğimiz malzeme çeşidini ne kadar artırırsak artıralım her yeni malzeme bir öncekine göre sarf/talep olasılığı daha düşük olacağı için bu safhaya kadar beklettiğimiz-tedarik etmediğimiz  malzeme olacağından bu yeni malzemelerin kullanılmama olasılığı artacak ve bir yerden sonra hiç kullanılmadan stokta obsolete duruma düşmeye mahkum olacak ancak stoktan karşılamaya katkısı neredeyse hiç olmayacak malzemeleri tedarik etmiş olabileceğiz.

 

ÖZETLE KARAR ALMA SÜRECİNDE DAİMA MARJİNAL FAYDA VE TOPLAM FAYDA KAVRAMLARI GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULMALI VE TOPLAM FAYDANIN AZAMİ OLDUĞU NOKTA BELİRLENEREK BU NOKTADAN SONRA YAPILACAK YATIRIMIN/HARCAMALARIN FAYDA DEĞİL ZARAR GETİRECEĞİ BİLİNMELİDİR.

 

Uğur Erdemir

Logistics and Acquisition Professional, Industrial Engineer

ugurerdemir1975@hotmail.com

 

Referans 1: www.feyonomi.com/iktisatders/fayda%20analizi.ppt(DEÜ.İİBF-İktisat Bölümü Yrd.DoçDr. Dilek Seymen; Talep Analizleri, Marjinal Fayda Yaklaşımı konulu sunumu)

Karar verme süreçlerinde düşünsel olarak önemli etkisi ve faydası olacağına inandığım aşağıdaki konulara da bakmanız tavsiye edilir:

 -Yeni Nesil Lider Yöneticilik  http://yeninesillideryonetici.blogspot.com.tr/

-Pareto Analizi veya 80/20 Kuralı : http://paretoanalizi.blogspot.com/

 - Kontrat Risk Dağıtım ve Motivasyon Faktörleri http://contractriskallocationandmotivation.blogspot.com.tr/

-Zaman Bankacılığı http://zamanbankaciligi.blogspot.com.tr/

-Envanter Yönetimi, Stok Planlama Yöntemleri, Wilson EOQ Modeli ve Min-Max Kontrol Yöntemleri:  http://envanteryonetim.blogspot.com/

-Tüm Yazılarım http://logisticsandacquisition.blogspot.com.tr/